فحل شدن گربه یا دوره‌ی جفت‌طلبی گربه‌ها، یکی از مراحل طبیعی و مهم در چرخه‌ی تولیدمثل این حیوانات است که معمولاً با تغییرات رفتاری و فیزیولوژیکی قابل‌توجهی همراه است. این پدیده معمولاً در گربه‌های ماده‌ای که به بلوغ جنسی رسیده‌اند رخ می‌دهد و ممکن است صاحبان گربه‌ها را با چالش‌هایی مانند سر و صداهای غیرمعمول، تغییر رفتار، بی‌قراری یا تلاش برای خروج از خانه مواجه کند. درک درست از زمان، نشانه‌ها و مراحل فحل شدن گربه می‌تواند به صاحبان کمک کند تا بهتر با نیازهای گربه‌ی خود در این دوره برخورد کنند.
اهمیت آگاهی از وضعیت فحل شدن، به‌ویژه برای کسانی که قصد جفت‌گیری یا جلوگیری از بارداری گربه خود را دارند، بسیار بالاست. این دوره‌ها می‌توانند چندین بار در سال اتفاق بیفتند و در صورت عدم رسیدگی یا مدیریت مناسب، موجب استرس برای حیوان و حتی بروز برخی مشکلات رفتاری شوند. در این مقاله، به بررسی کامل علائم فحل شدن، دوره‌های زمانی آن، رفتارهای مرتبط و راهکارهای علمی برای مدیریت این وضعیت می‌پردازیم.
فحل شدن گربه ماده چگونه است؟
فحل شدن گربه ماده (estrus) دوره‌ای از چرخه تولیدمثل اوست که در آن بدن آماده‌ی جفت‌گیری و باروری می‌شود. برخلاف برخی حیوانات، گربه‌های ماده در طول فحل شدن تخمک‌گذاری نمی‌کنند مگر اینکه جفت‌گیری صورت گیرد (تخمک‌گذاری القاشونده). این دوره معمولاً در فصول گرم سال یا زمانی که نور روز بیشتر است (به‌ویژه بهار و تابستان) بیشتر دیده می‌شود. گربه‌های ماده‌ای که به بلوغ رسیده‌اند، ممکن است هر دو تا سه هفته یک بار وارد فحل شوند، به‌ویژه اگر جفت‌گیری صورت نگیرد.
در این دوره، گربه ماده تغییرات رفتاری مشخصی دارد: از جمله افزایش میزان میو میو کردن، غلت زدن روی زمین، بالا گرفتن ناحیه لگن هنگام نوازش، بی‌قراری، کاهش اشتها و تلاش برای فرار کردن گربه از خانه برای یافتن جفت. این رفتارها کاملاً طبیعی هستند و نشان‌دهنده‌ی آمادگی گربه برای جفت‌گیری است. اگر قصد جفت‌گیری ندارید، بهترین راه‌حل برای جلوگیری از مشکلات رفتاری و بارداری ناخواسته، عقیم‌سازی زیر نظر دامپزشک است.
فحلی گربه چقدر طول میکشد؟
دوره فحل شدن گربه ماده معمولاً بین ۴ تا ۱۰ روز طول میکشد، اما این بازه می‌تواند بسته به سن، نژاد، شرایط محیطی و وضعیت سلامتی گربه متفاوت باشد. اگر در این مدت جفت‌گیری انجام شود، معمولاً فحل به‌سرعت پایان می‌یابد. اما اگر جفت‌گیری صورت نگیرد، گربه ممکن است به‌طور متوالی وارد فازهای جدید فحل شود، به‌ویژه در فصل‌های گرم سال که چرخه‌های فحل شدن پشت سر هم و بدون توقف زیاد اتفاق می‌افتد.
گربه‌ها در صورت عدم جفت‌گیری ممکن است هر ۲ تا ۳ هفته یک بار وارد فحل شوند. این تکرارهای پی‌درپی می‌تواند هم برای گربه و هم برای صاحبش چالش‌برانگیز باشد، به‌ویژه از نظر رفتارهای پر سروصدا و بی‌قراری حیوان. برای مدیریت بهتر این وضعیت و پیشگیری از بارداری ناخواسته یا استرس بیش از حد، دامپزشکان معمولاً توصیه به عقیم‌سازی می‌کنند، که نه‌تنها مشکل فحل شدن را برطرف می‌کند، بلکه از برخی بیماری‌های دستگاه تناسلی هم جلوگیری می‌کند.
علائم فحل شدن گربه چیست؟
در گربه‌های ماده، علائم فحل شدن معمولاً به شکل تغییرات رفتاری کاملاً محسوس بروز پیدا می‌کند. یکی از اولین نشانه‌ها، افزایش میزان “میو” کردن است که با صدای بلند، مکرر و گاهی حتی شبیه ناله همراه است. گربه ممکن است مدام غلت بزند، بدنش را به اشیاء یا انسان‌ها بمالد و حالت بدنی خاصی به خود بگیرد: قسمت جلویی بدن را پایین آورده، لگن را بالا می‌گیرد و دُم را به یک طرف متمایل می‌کند. این رفتار معمولاً هنگام نوازش کمر یا پشت او تشدید می‌شود و نشان‌دهنده‌ی آمادگی کامل برای جفت‌گیری است. همچنین، برخی گربه‌های ماده در این دوره اشتهایشان کاهش یافته و ممکن است تمایل زیادی برای خروج از خانه نشان دهند.
در مورد گربه‌های نر، اگرچه آن‌ها وارد چرخه فحل به معنای دقیق نمی‌شوند، اما در پاسخ به گربه‌های ماده‌ی فحل، رفتاری مشابه بروز می‌دهند. آن‌ها ممکن است تحریک‌پذیر شوند، زیاد “میو” کنند، قلمرو طلبی گربه افزایش پیدا کنند، ناله بزنند و سعی کنند از خانه بیرون بروند. رفتارهای علامت‌گذاری با ادرار نیز افزایش می‌یابد؛ گربه نر ممکن است در گوشه و کنار خانه با بوی تند و قوی ادرار اسپری کند تا حضور خود را به دیگر گربه‌ها اعلام کند. این رفتار بیشتر در گربه‌های نری دیده می‌شود که عقیم نشده‌اند.
هم در گربه نر و هم ماده، این تغییرات رفتاری می‌تواند برای صاحب حیوان خانگی دردسرساز باشد، به‌ویژه اگر این رفتارها تکرار شود یا به دلایل محیطی، گربه‌ها نتوانند نیاز طبیعی خود را ارضا کنند. به همین دلیل، اگر جفت‌گیری برنامه‌ریزی نشده‌ای در کار نیست، توصیه دامپزشکان بر عقیم‌سازی است؛ روشی مؤثر برای کنترل رفتارهای مرتبط با فحل، پیشگیری از بیماری‌های تناسلی، و ارتقاء کیفیت زندگی گربه و خانواده‌ی او.
درمان فحل گربه ماده چیست؟
درمان فحل شدن گربه ماده بستگی به اهداف نگهداری صاحب حیوان دارد؛ یعنی اینکه آیا قصد دارید گربه را برای جفت‌گیری و تولید مثل نگه دارید یا خیر. اما به طور کلی، دو راهکار اصلی برای کنترل یا درمان فحل شدن وجود دارد:
-
عقیم‌سازی (اسپِی کردن)
مطمئن‌ترین، مؤثرترین و دائمی‌ترین روش درمان فحل، عمل جراحی عقیم‌سازی است. در این روش، تخمدان‌ها (و گاهی رحم) به‌طور کامل برداشته می‌شود و به این ترتیب چرخه فحلی به‌طور کامل متوقف می‌گردد. این روش نه تنها از بازگشت فحل جلوگیری می‌کند، بلکه احتمال بروز بیماری‌هایی مانند عفونت رحم (پیومتر)، تومورهای پستان و سرطان‌های مرتبط با دستگاه تناسلی را به‌شدت کاهش می‌دهد. دامپزشکان معمولاً توصیه می‌کنند گربه ماده قبل از اولین فحل (حدود ۵ تا ۶ ماهگی) عقیم شود.
-
درمان‌های موقت یا دارویی (غیر توصیه‌شده برای طولانی‌مدت)
در برخی موارد، به‌خصوص زمانی که عقیم‌سازی به تعویق افتاده یا به دلایل پزشکی موقتاً امکان‌پذیر نیست، از داروهای هورمونی برای مهار علائم فحل استفاده می‌شود. این داروها با تنظیم سطح هورمون‌های جنسی، فحل را به‌طور موقت سرکوب می‌کنند، اما عوارض جانبی جدی مانند اختلالات رحمی، افزایش خطر سرطان و مشکلات متابولیک دارند. به همین دلیل، استفاده از آن‌ها فقط باید تحت نظر دامپزشک و در شرایط خاص انجام شود.
در مجموع، اگر قصد تولید مثل ندارید، عقیم‌سازی نه‌تنها بهترین روش برای درمان فحل است، بلکه باعث افزایش کیفیت و طول عمر گربه شما خواهد شد.
فحل شدن گربه بعد از زایمان چگونه است؟
فحل شدن گربه بعد از زایمان فرآیندی طبیعی است و معمولاً نسبت به چرخه‌های قبل از بارداری تفاوت‌هایی دارد. گربه‌ها از نظر تولید مثل بسیار فعال هستند و سیستم تناسلی آن‌ها می‌تواند خیلی سریع به حالت عادی بازگردد.
در اغلب موارد، گربه ماده حدود ۴ تا ۸ هفته بعد از زایمان دوباره وارد فاز فحلی می‌شود. البته اگر گربه مادر هنوز در حال شیردهی باشد، این زمان ممکن است کمی به تأخیر بیفتد، چون هورمون پرولاکتین (که مسئول تولید شیر است) می‌تواند فحلی را به‌طور موقت سرکوب کند. با این حال، در برخی گربه‌ها حتی در دوران شیردهی نیز فحل رخ می‌دهد.
نکته مهم این است که گربه‌ها خیلی زود بعد از زایمان دوباره بارور می‌شوند و اگر در معرض گربه نر قرار بگیرند، احتمال بارداری مجدد وجود دارد. این موضوع می‌تواند باعث تحلیل قوای بدنی گربه ماده، کاهش کیفیت شیر برای توله‌ها و بروز مشکلات در بارداری بعدی شود. بنابراین اگر تصمیمی برای جلوگیری از بارداری‌های پی‌درپی دارید، بهتر است بعد از پایان دوره شیردهی، نسبت به عقیم‌سازی گربه اقدام کنید.
نتیجه گیری
در مجموع، فحل شدن گربه ماده یکی از مراحل طبیعی در چرخه زندگی اوست که آگاهی از زمان، علائم و نحوه مدیریت آن نقش بسیار مهمی در سلامت گربه و آرامش محیط خانه دارد. شناخت دقیق نشانه‌های فحل، چه در گربه نر و چه ماده، به صاحبان کمک می‌کند تا تصمیمات آگاهانه‌تری در خصوص نگهداری، جفت‌گیری یا عقیم‌سازی و در نهایت کاهش اضطراب در گربه بگیرند. این موضوع به‌ویژه بعد از زایمان اهمیت بیشتری پیدا می‌کند، زیرا گربه‌ها خیلی زود دوباره وارد چرخه فحلی می‌شوند و در صورت عدم مراقبت، ممکن است بارداری‌های مکرر و خطرناکی را تجربه کنند.
اگر قصد پرورش گربه یا تولیدمثل کنترل‌شده ندارید، توصیه اکید دامپزشکان استفاده از روش‌های دائمی مانند عقیم‌سازی است تا هم از بروز مشکلات رفتاری و جسمی ناشی از فحل جلوگیری شود و هم کیفیت زندگی گربه ارتقا یابد. استفاده از داروهای موقت برای کنترل فحل نیز تنها باید با مشورت دامپزشک انجام گیرد و به‌عنوان راه‌حل دائم توصیه نمی‌شود. در نهایت، آگاهی، برنامه‌ریزی درست و مراقبت‌های دامپزشکی بهترین ابزار برای مدیریت صحیح فحل گربه هستند.
